“Hətta Amerika da müəyyən dövrlərdə bu yoldan keçib; söhbət qeyri-leqal yollarla əldə edilmiş vəsaitlərin dövlətin xeyrinə xərclənməsindən gedir” - ekspert
Azərbaycan iqtisadiyyatının böyük bir hissəsinə məmur-oliqarxların nəzarət etməsi heç kimə sirr deyil. İqtisadçı ekspertlər isə hesab edir ki, yüksək vəzifəli dövlət məmurları iqtisadiyyatı inhisara saxlamaqda davam etdikcə, aparılan islahatların ciddi effekti olmayacaq.
Dəfələrlə bu kimi anonslar verilsə də, hökumət milyardlarla dollar qeyri-leqal vəsaiti olan oliqarxları idarəetmədən kənarlaşdırmaqda hələ ki, qərarlı deyil. Əksinə qeyri-rəsmi məlumatlara görə, iqtisadi böhranın vüsət aldığı, büdcə vəsaitlərinin azaldığı indiki şəraitdə onların sərvətlərindən istifadə etməkdə maraqlıdır. Artıq əksər oliqarx məmurlar bəzi iri layihələri öz şəxsi vəsaitləri hesabına həyata keçirirlər.
Bəs görəsən, bu metod nə dərəcədə effektli və təhlükəsizdir? Dünya təcrübəsində belə hallar varmı?
“Yeni Müsavat”ın bu suallarını cavablandıran iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli vurğuladı ki, dünya təcrübəsində bu metodun daha leqal yolları var: “Hətta Amerika da müəyyən dövrlərdə bu yoldan keçib. Söhbət qeyri-leqal yollarla əldə edilmiş vəsaitlərin iqtisadi böhran zamanı dövlətin xeyrinə xərclənməsindən gedir. Amerikada ötən əsrin 30-cu illərində yaşanan iqtisadi böhran zamanı illeqal yollarla qazanılmış vəsaitin leqallaşdırılması ilə bağlı qərar verildi və həmin vəsaitlər leqallaşdırıldı. Şərqi Avropa ölkələrində də, bir çox postsovet ölkələrində də bununla bağlı müəyyən təcrübələr var. Ancaq bu leqal şəkildə həyata keçirilir. Bağlı qapılar arxasında gedən proseslərin nəticəsi olaraq ortaya çıxmır. Ölkədə maliyyə amnistiyası elan olunur. Bu zaman bütün vəsait leqallaşdırılır. Vəsaitin bir hissəsi vergi şəklində dövlət büdcəsinə daxil olur. Bundan sonra həmin şəxslərin dövlət orqanlarında və seçkili orqanlarda vəzifə tutmaq səlahiyyətləri ən azı 10 il müddətinə dondurulur. Onların biznes fəaliyyəti üçün tam şəffaf şərait yaradılır. Yalnız bundan sonra onlar hansısa layihələrdə iştirak edə bilirlər”.
N.Cəfərli qeyd etdi ki bu proses qeyri-leqal baş verəcəksə, çoxlu vəsaiti və gücü olan oliqarxların sistem daxilində ciddi müqaviməti başlaya bilər: “Çünki onların bu günə qədər qazandığı vəsaitin leqallaşması yoxdur, bu mənada həmin vəsaitlərlə bağlı heç bir hüquqları da yoxdur. Bu vəsaitlərin heç bir təminat verilmədən onların əlindən alınması, həmin şəxslərin gələcəkdə təxribatlar törətmək kimi müqaviməti də baş verə bilər. Sistem daxilində problemlər yarana bilər. Bunun ən leqal yolunu biz 5 il öncə öz proqramımızda təklif etmişik. Maliyyə amnistiyası, illüstrasiya və reabilitasiya ilə bağlı üç qanun paket şəklində qəbul olunur. Bundan sonra həmin vəsaitdən istifadə etmək üçün şərait yaradılır və yatırımlara zəmanət verilir. Əgər heç bir zəmanət olmadan bu yatırımlar həyata keçiriləcəksə, sabah həmin layihənin oliqarxın əlindən alınması prosesi baş verə bilər. Biz Azərbaycan təcrübəsində dəfələrlə buna rast gəlmişik. 2005-ci ildə həbs olunan məmur-oliqarxların, nazirlərin qeyri-qanuni yollarla əldə etdikləri vəsaitlər əllərindən alındı. Son dövrlərdə isə keçmiş nəqliyyat naziri ilə bağlı, keçmiş MTN rəhbəri ilə bağlı bu cür prosesin getməsi haqqında məlumat yayıldı”.
İqtisadçı onu da bildirdi ki, prosesin bu yolla aparılması doğru deyil: “Maliyyə amnistiyası elan edib vəsaitin bir hissəsini dövlət büdcəsinə, və ya islahatlara dəstək fonduna köçürülə bilər. Bu vəsaitlər üçün bir tərəqqi fondu yaradıla bilər, oradakı vəsaitlər şəffaf şəkildə islahatların keçirilməsinə xərclənə bilər. Yerdə qalan vəsaitdən isə oliqarxlar tam leqal formada istifadə edə bilərlər, Azərbaycan iqtisadiyyatına yatırım edə bilərlər. Bu yatırımlar da təminat altında olsa oliqarxlar buna gedərlər. Bu proses iqtisadiyyatın sağlamlaşmasına, ölkənin inkişafına aparan yoldur. Ən pisi isə odur ki. Bu günə qədər Azərbaycanın rəsmi bir milyonçusu yoxdur. Halbuki iqtisadiyyatı bizdən daha ağır olan düşmən ölkə Ermənistanda 78 nəfər rəsmi milyonçu var. Azərbaycanda bu leqallaşmaya ehtiyac var. Əgər bu proses qeyd etdiyim yolla aparılarsa effekt verəcək. Yox əgər hədə ilə, vəzifədən getmək qorxusu ilə oliqarxlardan alınarsa, gələcəkdə hökumət onların müqaviməti və təxribatı ilə üzləşə bilər”.
